چکیده
امروزه آموزش و بهسازی منابع انسانی به عنوان یکی از استراتژیهای اصلی دستیابی به سرمایه انسانی و سازگاری مثبت با شرایط متغیر قلمداد میشود و از اینرو جایگاه و اهمیت راهبردی آن در بقاء و توسعه سازمانی نمایان شده است. بدیهی است این فعالیت نیز مانند هر فعالیت سازمانی دیگر مستلزم برنامهریزی صحیح و اصولی میباشد. نیازسنجی جزء جداییناپذیر برنامهریزی آموزشی و نظام بهسازی منابع انسانی محسوب میشود. طی فرآیند نیازسنجی، نیازها مشخص شده و برحسب اولویت برای ارضاء و تحقق آنها اقدام میشود. نیازها برای انتخاب اقدامات درست، قبل از انجام هر اقدامی مشخص میشوند. طراحی و اجرای پروژههای نیازسنجی آموزشی در هر سطحی مستلزم پیروی از یک طرح و الگوی عمل مشخصی است. انتخاب یا طراحی و تدوین الگوهای نیازسنجی میتواند باعث تسهیل و افزایش دقت و اعتبار فرآیند نیازسنجی شود. یک الگوی مناسب باید هدف، قلمرو (حوزه)، روشهای اجرایی، یاران سایر ابعاد لازم در جهت انجام یک پروژه نیازسنجی آموزشی را مشخص و معین نماید.
هدف پژوهش حاضر، بررسی الگوهای نیازسنجی موجود و مقایسه آنها از نظر شرایط اجرا، زمان، مکان و کاربردها و همچنین تعیین مناسبترین الگوها برای نیازسنجی در سیستم بهداشت و درمان استان اصفهان میباشد. و نیز بدین منظور پس از بررسی اسناد و مدارک موجود و جستجوی گسترده در منابع فارسی و انگلیسی، الگوها و تکنیکهایی که به صورت پراکنده دراین منابع معرفی شدهاند را پژوهشگر با استفاده از بینشی سیستماتیک، کلیه این الگوها و تکنیکهای موجود را در یک چارچوب کلی در پنج طبقه قرار داده و ضمن معرفی الگوهای هر طبقه، مزایا و معایب هر یک را مورد نقد و بررسی قرار گرفت. برای سنجش میزان تناسب و کاربرد الگوها و مدلهای مختلف از طریق مطالعه توصیفی پیمایشی با استفاده از ابزارهای نظیر پرسشنامه و مصاحبه سازمان نیافته،نظرات مدیران و معاونان و کارشناسان ستادی و بهداشتی شبکه بهداشتی و درمانی در سطح استان خوزستان (80 نفر)، تحت بررسی قرار گرفت و نتایج تحقیق در دو بخش عبارتند از:
- برای نیازسنجی نیازهای بهداشتی جمعیت تحت پوشش: الگوهایی مناسب هستند که دارای ویژگیهای زیر باشند:
1- مفهوم نیاز به عنوان فاصله بین وضع موجود و مطلوب و نیز به عنوان برداشت ترکیبی. 2- منابع تعیین نیاز، جامعه، اهداف و ارزشهایشان. 3- ابزارهایی نظیر مشاهده مستقیم و پرسشنامه و ... . 4- شناسایی نیازها در سطح شهرستان. 5- ملاک تعیین الگو، میزان مشارکت جمعیت. 6- مناسبترین شرایط زمانی نیازسنجی در چند مرحله. 7- مناسبترین شرایط مکانی تجمع نمایندگان مردم در یک مکان خاص. 8- مناسبترین شرایط اجرایی، تجمع نمایندگان در یک مکان خاص، تکنیک دلفی. 9- کاربردیترین الگوها، الگوهای ترکیبی و الگوهای هدف - محور
برای نیازسنجی نیازهای سازمانی کارکنان: الگوهایی مناسب هستند که دارای ویژگیهای زیر باشد:
1- مفهوم نیاز به عنوان برداشت ترکیبی و نیز به عنوان فاصله بین وضع موجود و مطلوب. 2- منابع تعیین نیاز، کارکنان شاغل در شبکه و آرمانها و اهداف سیستم. 3- ابزارهای نظیر پرسشنامه، مشاهده مستقیم و ... . 4- شناسایی نیازها در سطح منطقه و شغل. 5- ملاک تعیین الگو، میزان مشارکت کارکنان. 6- مناسبترین شرایط زمانی نیازسنجی در چند مرحله. 7- مناسبترین شرایط مکانی تجمع نمایندگان کارکنان در یک مکان خاص. 8- مناسبترین شرایط اجرایی، تجمع نمایندگان در یک مکان خاص، تکنیک دلفی. 9- کاربردیترین الگوها، الگوهای ترکیبی و الگوهای هدف - محور